بهداشت محیط (به انگلیسی: Environmental health) عبارت است از کنترل همه عواملی که اثر سویی بر پایدار ماندن سلامت انسان میگذارند. این شامل بیماریهای زیادی میشود که از طریق آب، هوا، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگر سلامت انسان را تهدید میکنند. بهداشت محیط همچنین دربرگیرنده مطالعه فاکتورهای محیطی مضر برای سلامت انسان و شناخت و پیشگیری و رفع اثرهای ناشی از این عوامل است.
بهداشت محیط نباید با حفاظت محیط زیست اشتباه گرفته شود، بهداشت محیط در مورد حفاظت از هر دو محیط طبیعی و انسان ساخت برای سلامت انسانها میباشد، در حالیکه، حفاظت از محیط زیست از محیط طبیعی برای حفظ اکوسیستم، محافظت میکند.
” بهداشت محیط تمام جنبههای فیزیکی، شیمیایی و فاکتورهای بیولوژیکی ظاهری افراد و همه فاکتورهای موثر رفتاری را اداره میکند.” این موضوع شامل ارزیابی و کنترل فاکتورهای محیطی میباشد که بالقوه روی سلامت تاثیر دارند. بهداشت محیط، پیشگیری از بیماریها و حمایت از محیطهای سالم را هدف خود قرار داده است. این تعریف در مقابل رفتارهای مرتبط با محیط، همچنین رفتارهای مرتبط با محیط اجتماعی و فرهنگی و ژنتیکی قرار نمیگیرد.در واقع هدف بهداشت محیط کنترل کلیه عواملی است که بالقوه و بالفعل تاثیرات سویی بر بقاء و سلامتی انسان اعمال میکنند. برای رسیدن به این هدف، بهرهگیری اصول مهندسی و دانش زیستمحیطی به منظور کنترل، اصلاح و بهبود عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک محیط جهت حفظ و ارتقاء سلامتی و رفاه و آسایش انسان ضرورت مییابد.به بیان ساده بهداشت محیط عبارتست از: کنترل عوامل محیطی (هوا، آب و خاک) به نحوی که برای انسان و متعلقات آن زیان آور نباشند.
مطابق با آییننامه بهداشت محیط مصوب مورخه ۱۳۷۱/۴/۲۴ هیات دولت جمهوری اسلامی ایران و همچنین آییننامه اجرایی قانون اصلاح ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی مصوب ۱۳۹۲/۳/۱۸ تعریف «بهداشت محیط» عبارت است از کنترل عواملی از محیط زندگی که به گونهای روی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان تاثیر میگذارند. در این تعریف به مجموعهای از آب و هوا و خاک و روابط بین آنها و کلیه موجودات زنده «محیط» میگویند. به طور کلی محیط به مجموعهای از عوامل و شرایط خارجی و تاثیرات وارده ناشی از آنها بر زندگی یک موجود اطلاق میگردد. و یا به عبارتی دیگری توازن و تطابقی که باید میان انسان و محیط زیست او وجود داشته باشد تا موجبات بهزیستی جسمی روانی و اجتماعی برای او فراهم شود و پیشگیری از بیماریها بوسیله کنترل و از بین بردن عوامل محیطی که در انتقال و برقراری بیماری موثر هستند مورد نظر است.
” دامنه فعالیت در بهداشت محیط” به معنی فعالیت در حوزه بهداشت محیط، توسط ثبت نام متخصصان بهداشت محیط زیست در بخشهای دولتی و خصوصی شامل این مقوله میباشد اما محدود به سازمان، مدیریت، آموزش و پرورش، اجرا، مشاوره و واکنش اضطراری به منظور پیشگیری از خطرات زیست محیطی و ارتقاء و حفاظت از بهداشت عمومی و محیط زیست در زمینههای: محافظت از مواد غذایی، مسکن، بهداشت محیط سازمانی، استفاده از زمین، کنترل صوتی جامعه، مناطق شنای تفریحی و آبها، کنترل تابش الکترومغناطیسی؛ جامد، مایع و مدیریت مواد خطرناک، کنترل مخازن ذخیره زیرزمینی، سیستمهای سپتیک در محل، کنترل حامل، کیفیت آب آشامیدنی، بهداشت آب، آمادگی در مواقع اضطراری و شیر و بهداشت مواد لبنی به موجب بخش ۳۳۱۱۳ کد غذا و کشاورزی، نمیشود.سه رشته اصلی در حوزه بهداشت محیط همکاری میکنند: اپیدمیولوژی زیست محیطی، سم شناسی و علوم آسیب پذیری. هر کدام از این رشتهها با اطلاعات مختلف به توصیف مشکلات زیست محیطی کمک میکنند اما همپوشانی هم بین آنها وجود دارد.
اپیدمیولوژی محیط زیست در مورد ارتباط بین برخورد محیط و سلامت انسانها، مطالعه میکند (شامل در معرض قرار گرفتن شیمیایی، تشعشعی، مواد میکروبی و غیره). مطالعات مشاهدهای، مشاهده افرادی که این موارد را تجربه کردهاند در اپیدمیولوژی محیط زیست عمومی است زیرا از لحاظ اخلاقی نمیتوان انسانها را در معرض عوامل شناخته شده یا مشکوک به بیماری قرار داد. هرچند عدم توانایی در استفاده از طرحهای مطالعه تجربی یک محدودیت در مطالعات اپیدمیولوژی محیط زیست میباشد، اما این رشته تاثیرات مواد را بر سلامت انسان مستقیما مشاهده میکند به جای اینکه تاثیرات مطالعه بر روی حیوانات را روی انسانها حدس بزند.
سم شناسی چگونگی ایجاد پیامدهای خاص بهداشتی ناشی از تماسهای محیطی را مطالعه میکند، بطور کلی حیوانات، به عنوان وسیلهای برای درک نتایج احتمالی سلامت انسانها استفاده میشوند. سم شناسی قادر به انجام آزمایشهای تصادفی کنترل شده و سایر مطالعات تجربی میباشد زیرا میتوانند از حیوانات استفاده کنند. به هر حال تفاوتهایی در بیولوژی حیوان و انسان وجود دارد، در نتیجه هنگام تفسیر نتایج حاصل از مطالعات حیوانی برای پیامدهای آن بر سلامت انسان، عدم قطعیت وجود دارد.
علوم آسیب پذیری، قرار گرفتن انسان در معرض آلایندههای زیست محیطی را به دو صورت شناسایی و کمی کردن میزان مواجه، مطالعه میکند. این علم میتواند به اپیدمیولوژی زیست محیطی با توصیف بهتر در معرض قرار گرفتن عوامل زیست محیطی کمک کند که ممکن است به یک نتیجه بهداشتی خاص منجر شود. شناسایی عوامل مواجه مشترک با سلامت میتواند به درک بهتر مطالعات سم شناسی کمک کند یا در ارزیابی میزان خطر استفاده شود، خواه، سطح فعلی در معرض قرار گرفتن با این عوامل از سطح توصیه شده تجاوز کند. علم آسیب پذیری یک مزیت نسبت به تعیین دقیق کمیت یک ماده شیمیایی خاص در معرض دارد، اما این موضوع نمیتواند مثل اپیدمیولوژی یا سم شناسی، برای هر اطلاعاتی در مورد سلامت، عمومیت داشته باشد.
اطلاعات بدست آمده از این سه علم میتواند در ارزیابی خطر، در مورد یک ماده شیمیایی خاص یا مخلوط مواد شیمیایی کمک کند، و تعیین کند که آیا قرار گرفتن در معرض این عوامل تهدید قابل توجهی برای سلامت انسان میباشد یا خیر. این موضوع به نوبه خود میتواند برای توسعه و اجرای سیاستهای بهداشت محیط مورد استفاده قرار بگیرد، به عنوان مثال، تنظیم میزان انتشار مواد شیمیایی یا تحمیل استانداردهای بهداشتی.
بهداشت محیط در مورد تمام مسایل مربوط به سلامت انسان از هر دو جنبه محیط طبیعی و محیط انسان ساخت صحبت میکند. نگرانیهای بهداشت محیط شامل موارد زیر میباشد:
- کیفیت هوا، شامل کیفیت هوای داخل ساختمان و هوای محیط بیرون، همچنین نگرانی در مورد دود تنباکو محیطی.
- ایمنی هنرهای بدنی، ازجمله تاتو، سوراخ کردن بدن و لوازم آرایشی دائمی
- تغییرات جوی و اثرات آن روی سلامت
- ایمنی غذا شامل کشاورزی، حمل و نقل، پروسه تهیه غذا، عمده فروشی و خرده فروشی و فروش.
- مدیریت مواد خطرناک زیستی، از جمله مدیریت زبالههای خطرناک، بازسازی مکانهای آلوده، جلوگیری از نشت مخازن ذخیره زیرزمینی، جلوگیری از انتشار مواد خطرناک به محیط زیست و پاسخ به شرایط اضطراری ناشی از انتشار این گونه مواد.
- مسکن، از جمله کاهش خانههای استاندارد و بازرسی از زندانها و زندانیان.
- پیشگیری از مسمومیت با سرب در دوران کودکی
- برنامه ریزی برای استفاده از زمین ازجمله رشد هوشمند
- دفع زبالههای مایع از جمله تصفیه آب و فاضلاب شهری و سیستم دفع فاضلاب در محل، مثل سیستمهای ذخیره سپتیک و توالتهای شیمیایی
- مدیریت و دفع زبالههای بیمارستانی
- کنترل آلودگی صوتی
- بهداشت کار و بهداشت صنعتی
- بهداشت رادیولوژی از جمله قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزان از اشعه ایکس یا ایزوتوپهای رادیواکتیوی
- پیشگیری از بیماریهای آبهای تفریحی از جمله استخرهای شنا، چشمههای معدنی، اقیانوسها و حمامهای آب شیرین
- مدیریت مواد زائد جامد، از جمله محلهای دفن زباله، امکانات بازیافت، کود دادن و ایستگاههای انتقال زبالههای جامد
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی که ممکن است در محصولات مصرفی، مسکن، محلهای کار، هوا، آب و خاک وجود داشته باشند.
- کنترل حاملها از جمله کنترل پشهها، جوندگان، مگسها، سوسکها و حیوانات دیگر که ممکن است عوامل بیماری زا را انتقال دهند.
شرکت ایمن محیط سیلک با در اختیار داشتن کارشناسان مجرب بهداشت محیط و بهداشت عمومی آمادگی خود را جهت همکاری با سازمان ها، ادارات، کارخانجات، دانشگاه ها،هتل ها،مهمانپذیرها،مراکز خرید و سایر مراکز عمومی جهت انجام امور مربوط به بهداشت محیط ( بهداشت آب، مدیریت پسماند، بهداشت مواد غذایی، سمپاشی و مبارزه با حشرات و جوندگان و کلیات بهداشت محیط) اعلام می دارد.