موریانه حشرهای است از راسته جوربالان (Isoptera)، بالاراستهٔ سوسریها
موریانهها حشراتی هستند که بدنی نرم دارند و به کندی حرکت میکنند به حکم طبیعت تا پایان عمر در دژ تاریکی که محل اجتماع آنهاست به سر میبرند. زیرا در روشنایی آفتاب و فضای باز یارای ایستادگی در برابر دشمنان بیشمار خود را ندارند. موریانه ها خطرناک ترین موجودات برای سازه های چوبی هستند؛ زیرا، بدون ظاهر شدن و جلب توجه انسان، ممکن است سقفی را به کلی ویران کنند و خسارت های زیادی را به بار آورند. موریانه ها از نظر نوع زندگی به سه گروه عمده تقسیم می شوند.
- موریانه هایی که در زیر خاک زندگی می کنند.
- موریانه هایی که در درون چوب های خشک زندگی می کنند
- موریانه هایی که در چوب های مرطوب زندگی می کنند
موریانه های گروه اول همان طور که از اسم آنها پیداست، در زیر خاک زندگی می کنند. وظیفه تأمین غذا و حفر تونل ها و دالان ها به عهده موریانه های سرباز و کارگر است که شباهت زیادی به مورچه های بالدار دارند. غذای اصلی آن ها عمدتاً سلولز است که به وسیله کارگران هنگام حرف تونل ها و دالان ها به دست می آید. این ماه هضم نشدنی با کمک تک یاخته ای هایی که در معده ی موریانه ها وجود دارد، تبدیل به ماده هضم شدنی می شود. این گروه از موریانه ها تقریباً به انواع سوزنی برگان و پهن برگان به استثنای چوب هایی درون چوب سرخ چوب، سروتالاب و بعضی از کاج ها که از دوام طبیعی نسبتاً خوبی بر خوردارند، حمله می کنند. آن ها با تونل هایی که در چوب ایجاد می کنند، بتدریج باعث تضعیف و کاهش مقاومت های مکانیکی چوب می شوند، و در نهایت تخریب ناگهانی آن را موجب می گردند. موریانه ها، غالباً از طریق مجاری بسیار باریک، و مخفی وارد فونداسیون ساختمان می شوند و وسیله پایه های چوبی که در تماس با خاک هستند یا از طریق تونل های زیرزمینی که معمولاً در زیر ساختمان حفر می شود، وارد ساختمان می شوند، و فعالیت تخریبی خود را آغاز می کنند.
موریانهها حشراتی هستند اجتماعی که دو نوع از آنها دیده میشود: یک نوع در داخل چوبهای منازل زندگی میکنند و نوع دیگر مخصوص سرزمینهای استوایی بوده و در بیابانها برای خود مسکن میسازند و طول خانههایشان گاهی به ۵ متر و قطرش به ۸ متر میرسد و بسیار هم سخت است، بطوری که با کلنگ هم شکسته نمیشود.
در حالت کلی موریانهها، شاه، ملکه، شاهزاده، کارگر و سرباز دارند و اگر تپه آنها را بشکافید همه اینها را از هم تشخیص خواهید داد. تعداد زیادی از موریانهها با استفاده از چوبهای جویده شده و یا گل لانههای بزرگی درست میکنند. این لانهها بسیار اصولی ساخته شده و برای ساخت آن هر موریانه وظیفه مشخصی دارد. معمولاً موریانهها در درون لانههایشان پنهان میشوند، ولی در صورتی که کسی مزاحم آنها شود یا برای تشکیل اجتماع جدید قصد پرواز داشته باشند، از لانههایشان بیرون میآیند.
امروزه در حدود دو هزار گونه موریانه در دنیا میشناسیم که در مناطق گرمسیر و نیمهگرمسیر فراوانند یکی از نمونههای بزرگ و معروف آن موریانه تپهسیاه[۱] است که در دماغه امید آفریقای جنوبی به سر میبرند. گونه دیگری که خیلی نزدیک به این نوع و دارای عادات مشابه است در آفریقا و همچنین در استرالیا و بعضی نواحی آمریکا و هندوستان و مالایا و کرانههای مدیترانه یافت میشود. البته بطور عمده در سراسر ایالات متحده آمریکا و نیز در قسمت جنوبی کانادا یافت میشود. در اروپا تا مناطق شمالی این قاره مثلاً تا پاریس و وین جای زیست موریانه است، اما پرشمارترین موریانهها در مناطق بارانخیز مدارگانی یافت میشوند.
در موریانهها نیز مانند مورچهها چند شکلی در هر دسته دیده میشود. یعنی در هر اجتماع موریانه تعداد زیادی موریانههای کارگر و و موریانههای مدافع یا سرباز موجود هستند. وظیفه کارگران تهیه غذا برای مجتمع است، یعنی چوب را میخورند و سپس گوارده آن را در اختیار دیگر موریانهها قرار میدهند. سربازان بال ندارند، کور هم هستند، ولی با این وصف جنگجویان دلیری به شمار میروند. موریانه ملکه میتواند تا سی هزار تخم در یک روز بگذارد. او قادر به حرکت نیست و برای زنده ماندن کاملاً به موریانههای کارگر متکی است. بعضی از موریانههای ملکه میتوانند تا ۵۰ سال زندگی کنند.
بسیاری از مردم موریانه را با مورچه سفید اشتباه میگیرند. اگر چه موریانهها نیز مانند مورچهها جانورانی اجتماعی هستند، ولی به کلی با آنها تفاوت دارند. موریانه کمری کلفت، رنگی روشن و شاخکهای یکنواخت و خمیده دارد. شکل هر موریانه به نوع وظیفهاش در اجتماع موریانهها، بستگی دارد. برای مثال کارگرانی که وظیفه غذا دادن و تمیز کردن ملکه را به عهده دارند، معمولاً کور بوده و بدون بال هستند و دستگاه تناسلی هم ندارند. فقط موریانه نر دارای ۴ بال است و بیش از چند روزی زندگی نمیکند، یعنی پس از جفت گیری با نر تنها فرد ماده (ملکه) است که در اجتماع موریانهها زندگی میکند و دارای شکمی بزرگ است و کارش فقط تخمگذاری است.
در دستگاه گوارش موریانهها که از چوب استفاده میکنند، عدهای از تکیاختگان از دسته تاژَکها به نام «پلیماستیژین» زندگی میکنند که با موریانهها زندگی اشتراکی دارند، بدین شیوه که این تکسلولیها دیاستازی به نام سلولاز ترشح میکنند که موجب گواردن و نرم شدن چوبها میشود و در این حالت موریانهها چوبهای نرم شده را میخورند.
پههای موریانهای که بهوسیله موریانههای تپهسیاه ساخته میشوند ممکن است به شکل لکههای نمایانی در تمام نقاط دامنههای کوهستانی جنوب غربی دماغه امید دیده شوند. سطح هر تپه درست مانند سطح بیرونی مغز دارای برجستگیها و شیارهای مخصوصی است. بزرگترین آنها در حدود ۶۰ سانتیمتر بلندی دارد و پهنای قاعده آن نیز به ۶۰ سانتیمتر میرسد اگر یکی از آنها را بشکافیم دیده میشود که داخل آن مانند اسفنج است و از تعداد زیادی اتاقک تشکیل شده که عرض هر کدام از آنها ۲.۵ سانتیمتر است و با دریچههای کوچک راه دارد.
گرچه در یک تپه موریانهای بزرگ ممکن است بیش از ۵۰۰۰۰ موریانه زندگی کنند ولی داخل آن همیشه تمیز است. این تمیزی به این دلیل است که موریانهها مدفوعات خود را به منزله سیمان در ساختن دیوارههای تپه و اتاقکها بکار میبرند و لاشهها را نیز میخورند و مصرف میکنند. بیشتر ساکنین تپه حشرات کوچکی به طول ۵ میلیمتر هستند که سرهایی سفید و بدنی به رنگ خاکستری تیره دارند. اینها کارگرها را تشکیل میدهند کارگرها ممکن است نر یا ماده باشند اندام تناسلی آنها رشد نمیکند و فعالیتی ندارد و فقط اثری از آن باقی است موریانههای کارگر کاملاً کورند و کارشان جمعآوری خوراک و رسیدگی به بچهها و پرستاری از شاه و ملکه و شاهزاده هاست.
موریانه ملکه میتواند تا ۳۰۰۰۰ تخم در یک روز بگذارد او قادر به حرکت نیست و برای زنده ماندن کاملاً به موریانههای کارگر متکی است. بعضی از موریانههای ملکه میتوانند تا ۵۰ سال زندگی کنند که از طول عمر همه حشرات دیگر بیشتر است. افراد دیگری که در حدود یک دهم ساکنین تپه را تشکیل میدهند و با کارگران تفاوت دارند سربازها هستند که رنگشان زرد و سرشان بیضی شکل است و یک جفت آرواره بلند و نوک تیز دارند که سلاح آنها را تشکیل میدهد کار آنها دفاع در برابر هجوم دشمنان خارجی است. سربازها در کار کارگرها شرکت ندارند ولی همیشه برای حمله به دشمنانی که میخواهند به زور وارد جایگاه آنها شوند آمادهاند. بزرگترین دشمن موریانهها، مورچهها هستند که اگر آنها را بگیرند فوراً میکشند و لاشهشان را برای تغذیه به لانه خود میبرند.
در مناطق مدارگانی، بسیاری از موریانهها لانهسازی میکنند. لانههایی به صورت تپهها و گنبدها که حدود ۲۰ متر وسعت و ارتفاعی شاید بیشتر از ۱۰ متر از سطح زمین دارند. برخی دیگر از موریانهها درخت آشیان هستند، یعنی آشیانههایی به اندازههای گوناگون معمولاً به بزرگی یک توپ بستکبال، بر فراز درختان میسازند. موریانهها در داخل چنین آشیانههایی خود را از خطر حمله پرندگان، سوسمارها، عنکبوتها و مورچهها مصون میدارند.
آشیانه برخی از موریانههای آفریقایی مانند چتر است، طوری که آب باران به اطراف آن سرازیر میشود. دستهای دیگر از موریانهها، لانه خود را به گونهای میسازند که دمای درون آن هماهنگپذیر گردد. لانه و آشیانه سازی موریانهها نمونه شگرفی از کار غریزی است. این کار بر عهده کارگران نوزاد نهاده شده است. چرا که کارگران تازه تولد یافته هیچگاه در لانه پدر و مادر خود زیست نمیکنند و در نتیجه راهی برای آموختن لانهسازی ندارند.
اندازه:
موریانه ها از 1/4 تا 1/2 اینچ طول دارند. ملکه ها و پادشاهان بزرگتر هستند
رنگ:
کارگران معمولا نرم و بد رنگ هستند.
بال:
موریانه های پروازی، همچنین به نام باروری، دارای دو جفت بال برجسته هستند.
آلودگی موریانه می تواند به خانه یا دارایی شما آسیب بزند. موریانه ها اغلب به عنوان “نابودگر خاموش” نامیده می شوند، زیرا ممکن است بدون هیچ گونه علامت فوری از آسیب، مخفیانه در خانه یا حیاط خود پنهان شوند و رشد کنند. تمام موریانه ها مواد گیاهی مبتنی بر سلولز را مصرف می کنند. متاسفانه، همه خانه ها، صرف نظر از نوع ساخت آنها، می توانند مواد غذایی سلولزی را برای آلوده شدن موریانه فراهم کنند.
بعضی از چیزهایی که میتواند منجر به آلودگی منزل شما به موریانه گردد
پرورش موقت حشرات بالدار در خانه شما و یا از خاک اطراف خانه خود.
چوب توخالی تیرهای چوبی
موریانه ها با عبور از مستعمرات خود در مزارع به خانه ها حمله می کنند. شکاف در اطراف لوله ها و سیم ها به دسترسی آفات به داخل می انجامد. صاحبان خانه همچنین می توانند موریانه ها را درمکان های بالای زمین در خانه که به اندازه کافی مرطوب باشند بیابند
چه چیزی در مورد موریانه ها می توانم انجام دهم؟
در مورد نحوه کنترل موریانه ها توسط گروه سمپاشی نوید سلامت بیشتر بدانید.
بررسی اجمالی
سه نوع عمده موریانه وجود دارد:
زیرزمینی
چوب خشک
دوام
بیش از 2000 گونه مختلف وجود دارد که همه آنها نام علمی متمایز دارند.
رژیم غذایی
آنها چه می خورند؟
موریانه ها، مواد خورنده یا فیدرهای خوراکی هستند. آنها در گیاهان و درختان مرده تغذیه می کنند. موریانه ها مواد مغذی را از سلولز، یک فیبر ارگانیک در چوب و ماده گیاهی دریافت می کنند. چوب اکثریت رژیم های آفات را تشکیل می دهد، گرچه موریانه ها نیز مواد دیگر مانند کاغذ، پلاستیک و گچ می خورند. اکثر گونه ها چوب مرمر را ترجیح می دهند، اما برخی از موریانه ها بر روی درختان زندگی می کنند.
هر نوع موریانه دارای ترجیحات غذایی خود است.
موریانه های زیرزمین ترجیح می دهند چوب نرم، اما ممکن است به بسیاری از گونه های چوب حمله کند.
موریانه های چوب مرطوب و فرسوده را در هر جایی که پیدا می شود را انتخاب میکنند
دهان موریانه قادر است قطعاتی از مواد چوب را پاره کند. این توانایی چیزی است که باعث نگرانی در خانه های انسانی می شود: در حالی که کارگران موریانه فقط حدود 1 سانتی متر تا چند میلی متر را اندازه می گیرند، عادات تغذیه آنها می توانند باعث آسیب شدید به اموال شوند. پایه های خانه، مبلمان، قفسه ها و حتی کتاب ها، تمام سایت های تغذیه ای برای موریانه ها هستند.
درباره آنچه که موریانه ها می خورند بیشتر بخوانید.
محل زندگی موریانه
آنها کجا زندگی می کنند؟
به طور معمول، موریانه ها در ساختارهای چوبی، درختان فاسد، چوب های افتاده و خاک زندگی می کنند. گونه های زیستی در میان گونه ها متفاوتند، زیرا برخی از موریانه ها نیاز به مقادیر مختلف رطوبت دارند. آفات بیشتر در مناطق گرمسیری یافت می شود که شرایط زندگی برای موریانه ها بهینه است.
موریانه های زیرزمینی فراوان ترین گونه ها هستند و می توانند در سراسر دنیا یافت شوند.
خانه های موریانه زیرزمینی معمولا در خاک تشکیل می شود. در داخل این تپه ها، موریانه ها ساخت سیستم های تونلی دقیق و تونل های گلوله ای را ایجاد می کنند که از طریق آنها منابع غذایی بالای زمین را می گیرد.
موریانه های بالدار به شدت به منابع نور جذب می شوند و در بهار بیشتر فعال هستند. پس از جفتگیری، این موریانه ها یک محل پرورش جدید را ایجاد می کنند و یک مستعمره دیگر ایجاد می کنند.
تولید مثل
در ماه های تابستان، موریانه های بارور، محل خود را ترک می کنند تا جفت شوند. بعد از این، زوجین بال خود را از دست می دهند، تبدیل به ملکه ها و پادشاهان می شوند و محل جدیدی انتخاب می کنند. موریانه های نامتعارف برای تکمیل یکی از سه نقش، کارگران، سربازان و یا تولید مثل تولید می کنند. بعضی از گونه های ملکه موریانه میلیون ها تخم مرغ را در هر سال نگهداری می کنند
سمپاشی نوید سلامت